محمد هیدجی
حکیم حاج موللا محمد هیدجی 1270 اینجی هجری قمری ایلینده ، زنگان ایله ابهر آراسیندا اولان هیدج کندینده دونیایا آیاق قویدو. او ساوادینا آرتیرماق اوچون قزوین،تهران و عراق اولکه لرینه سفر ائتدی.
حکیم هیدجی او زامانین نابغه لریندن ساییلیب و اوچ ( تورکی ، فارسی ، عربی ) دیلده شعر دئییبدیر.
او شاعیرلیکدن باشقا بویوک بیر فیلسوف ایدی کی ایللر بویو فلسفه درسی وئررمیش. بیرده کی مملکتین سیاسی جریانلاریندا و هابئله تنباکو تحریمینده بویوک نقشی وارایمیش.
حکیم هیدجی دن ادبیات ساحه سینده ،فلسفه و سیاست باره سینده ایز قالیبدیر. اونلاردان «دیوان اشعار»،«کشکول»،«رساله ی دخانیه» و« دانش نامه» اثرلرینه اشاره ائتمک اولار. آشاغیداکی شعر هیدجی حضرتلری نین عرفانی فلسفی تمثیللریندن نمونه دیر:
ائتمه میش اول شاهد رعنا بزک
پرده نی سالمیشدی اوتورموشدو تک
نه آدی بیر یئرده نه دیلده سؤزو
عشق اؤزو عاشق اؤزو معشوق اؤزو
شانه چکیب زولفونه اول خوش خرام
دوردو ایاق اوسته دگیشدی مقام
اولدو بو بیر جلوه ده کل جهان
ذره صفت گون ایشیغیندان عیان
ایسته دی ائتسین اؤزونو آشکار
غیب و شهود عالمینه هر نه وار
دیشره چیخیب پرده دن ائتدی نظر
دان سوکولوب اسدی نسیم سحر
کئچدی قرانلیق گئجه اولدو گونوز
صورتی هر گؤزگوده گؤستردی اوز
کون و مکاندیر اوزونون سایه سی
سایه سیدیر مایه لرین مایه سی
جمله اودور غیر قیوداتدیر
وحدتی اسقاط اضافاتدیر
صرف حقیقت کی اولور آشکار
گؤزدن ایتر نام و نشان هر نه وار
نه گون و نه آی و نه اولدوز قالیر
پرده نی سالدی یئنه یالقیز قالیر
بو روزگار کئچر یاخشی روزگار گلور
گوءیول داریخما غم ائتمه کی غمگسار گلور
دومان توتوب یئر اوزون.گر یاغار هوادن قار
کئچر گئدر بو سویوق قیش.گئنه باهار گلور
اگر او چاغ کی سفر ائتدی یار.گئتدی بخت
خوش اول گونه قاییدار بخت ایله ن او یار گلور
گئجه گونوز چکرم آه تیکمیشم یولا گوءز
گوءروم هاچاغ گئنه اول یار گلعذار گلور
سولوب جاوانلیقیمین رنگی.باش و قاش آغاریب
بلی بهار بیتر لاله.قیشدا قار گلور
تلسمه بو شهین عهدینده گر ستم یئتیشیر
بو شهریار گئده ر.آیری شهریار گلور
او شه کی دوشمنه ساتدی رعیتی گوءردون
نئجه اجل اوخونا سینه سی دوچار گلور
دولانما بوش به به(قدیم قوجالار دئیرمیشلر "بالام" کیمین بیر سوءزجوکدور=baba) جان.گئت اوءزونچو بیر ایش تاپ
دئمه منه کی بگم(آقایام) کسب و کار عار گلور
آدام او چاغ که گلور قونشی بورجونو ایستر
باشارمادی وئره دونیا گوءزونه تار گلور
مثلده وار کی ایگید اوندی دوققوزی دوندی
اگنینده اولمادی پالتار.نظرده خوار گلور
واریم عجب کی اگر هر نئجه لباس اولسون
گئینده اگنیمه من قیسسا یا کی دار گلور
آلیب کمند صفت تسبیحی اله زاهد
باخار گوءره کی هاچاغ دامنه شکار گلور
بو حالی ترک ائله مهمل دانیشما هیدجلی
بو سوءزده بعضی لرین قلبینه غبار گلور
